اضطراب در مادران ؛ ریشه ها، پیامدها و راهکارهای علمی
مادر شدن یکی از عمیقترین تجربههای انسانی است؛ اما برای بسیاری از زنان، این مرحله با نگرانی، تنش و فشارهای روانی همراه میشود. اضطراب در مادران—چه در دوران بارداری و چه پس از زایمان—پدیدهای رایج اما کمتر مطرحشده است. شناخت ریشهها، پیامدها و روشهای مدیریت آن، میتواند به بهبود سلامت مادر و رشد سالم کودک کمک کند.
اضطراب در مادران چیست؟
اضطراب مادرانه حالتی است از نگرانی شدید، افکار مزاحم و احساس خطر دائمی که معمولاً با علائم جسمی مانند تپش قلب، تنش عضلانی و بیخوابی همراه میشود. این اضطراب ممکن است:
• پیش از بارداری (به دلیل فشار اجتماعی یا تجربههای گذشته)،
• در دوره بارداری (به علت ترس از زایمان یا سلامت جنین)،
• یا پس از زایمان (به دلیل مسئولیتهای جدید و تغییرات هورمونی)
رخ دهد.
دلایل اضطراب در مادران
۱. تغییرات هورمونی
نوسانات شدید هورمونها بهویژه در سهماهه اول بارداری و هفتههای پس از زایمان، میتواند موجب حساسیت عصبی و افزایش نگرانی شود.
۲. ترسهای مرتبط با مادر شدن
نگرانیهایی چون:
• «آیا مادر خوبی خواهم بود؟»
• «اگر به نوزادم آسیبی برسد چه؟»
• «چطور مسئولیتهایم را مدیریت کنم؟»
کاملاً رایج هستند و اگر کنترل نشوند به اضطراب مزمن تبدیل میشوند.
۳. سابقه مشکلات روانی
زنانی که سابقه اضطراب یا افسردگی دارند، بیشتر به اضطراب پس از زایمان و نگرانی شدید دچار میشوند.
۴. کمبود حمایت اجتماعی
نبود کمک از طرف همسر، خانواده یا شبکه دوستان میتواند حسِ سنگینِ “تنهایی در مادر بودن” ایجاد کند.
۵. فشارهای فرهنگی و اجتماعی
انتظارات غیرواقعبینانه از مادر «کامل» و مقایسههای مداوم در شبکههای اجتماعی فشار روانی مادران را تشدید میکند.
پیامدهای اضطراب در مادران
۱. تأثیر بر رابطه مادر و کودک
اضطراب شدید ممکن است باعث:
• کاهش تماس چشمی،
• کاهش تعامل مثبت،
• و دشواری در پاسخدهی به نیازهای نوزاد
شود و شکلگیری پیوند عاطفی را دشوار کند.
۲. مشکلات جسمی برای مادر
اضطراب درماننشده میتواند به:
• اختلال خواب،
• ضعف سیستم ایمنی،
• و خستگی مزمن
منجر شود.
۳. تأثیر بر رشد کودک
تحقیقات نشان دادهاند که کودکان مادران مضطرب بیشتر مستعد:
• اضطراب
• مشکلات توجه
• تحریکپذیری
• تأخیر در تنظیم هیجان
هستند.
راهکارهای علمی برای کاهش اضطراب مادران
۱. افزایش آگاهی و آموزش
آشنایی با روند بارداری، زایمان و رشد نوزاد، ترسهای مبهم را کاهش میدهد.
۲. ذهنآگاهی و تنفس عمیق
تمرینات ساده آگاهی از لحظهٔ اکنون، از مؤثرترین ابزارهای کاهش اضطراب هستند و در تحقیقات علمی تأیید شدهاند.
۳. حمایت شریک زندگی
ساختار حمایتی قوی—از کمک در کارهای خانه گرفته تا مکالمات همدلانه—اثر مستقیم بر کاهش استرس مادر دارد.
۴. تنظیم خواب و تغذیه
کمبود خواب رایجترین عامل تشدید اضطراب است. برنامهریزی برای خواب کافی (حتی خوابهای کوتاه بینروزی) ضروری است.
۵. مراجعه به روانشناس
در موارد زیر لازم است مادر با متخصص صحبت کند:
• اضطراب شدید یا مداوم
• بیخوابی یا حملات پانیک
• افکار منفی مکرر
• دشواری در ارتباط با نوزاد
رواندرمانی شناختیرفتاری (CBT) یکی از مؤثرترین روشهای درمانی برای مادران مضطرب است.
اضطراب در مادران موضوعی طبیعی اما مهم است و رسیدگی به آن میتواند کیفیت زندگی هم مادر و هم کودک را بالاتر ببرد. هیچ مادری قرار نیست همه چیز را تنها مدیریت کند.اگر احساس میکنید نگرانیهایتان زیاد شده یا کنترلش سخت است، صحبت با یک متخصص میتواند واقعاً آرامشبخش و کمککننده باشد. مشاوران پرگار هم در کنار شما هستند تا این مسیر را با خیال راحتتر و اطمینان بیشتری طی کنید.
نظرات